Nastolatki w sieci – problemowe korzystanie z Internetu

Home / Nastolatki w sieci – problemowe korzystanie z Internetu

Aleksandra Fiałek

Nastolatki w sieci – problemowe korzystanie z Internetu

W dzisiejszych czasach trudno jest znaleźć nastolatka, który nie korzysta z Internetu. Internet bowiem służy do wielu ważnych celów, w tym nauki, komunikacji z innymi, rozrywki, a dorosłym do pracy. U pewnej grupy osób zwyczajne, codziennie korzystanie z sieci może jednak wymknąć się spod kontroli i negatywnie wpływać na dalsze funkcjonowanie.

Naukowcy mówią o tym, że Internet ma „potencjał uzależniający” (Greenfield, 2011). Wynika to z kilku czynników, a pierwszym z nich jest jego nieograniczoność – każda treść odsyła do kolejnej. Drugim jest jego dostępność w każdym miejscu, o każdej porze oraz korzystanie niewymagające większego wysiłku. Dodatkowo, korzystanie z sieci dostarcza użytkownikowi nieregularne pozytywne wzmocnienia, to znaczy, że odbiorca nie ma wiedzy, kiedy dokładnie otrzyma nową wiadomość, zdobędzie nowy poziom w grze czy znajdzie zabawne opowiadanie/zdjęcie. Nieregularne pozytywne wspomnienia istotnie przyczyniają się do budowania trwałych nawyków u ludzi.

Symptomy, które powinny zaniepokoić.

Bohdan Woronowicz wyróżnił następujące objawy „siecioholizmu”:

  • spędzanie przy komputerze coraz większej ilości czasu kosztem innych zainteresowań,
  • zaniedbywanie obowiązków rodzinnych i szkolnych z powodu aktywności w Internecie,
  • pojawianie się konfliktów rodzinnych związanych z Internetem,
  • kłamstwa dotyczące czasu spędzanego w Internecie,
  • podejmowanie nieudanych prób jego ograniczenia,
  • reagowanie rozdrażnieniem lub nawet agresją, gdy korzystanie z komputera jest utrudnione lub niemożliwe (Woronowicz 2009).

Oprócz wymienionych symptomów uwaga powinna skupić się na problemach zdrowotnych takich jak: bóle kręgosłupa, głowy, karku, brzucha czy problemy jelitowe. Należy jednak podkreślić, że każdy z tych problemów może być spowodowany przyczynami niezwiązanymi z uzależnieniem od Internetu. Terapia uzależnienia powinna więc rozpoczynać się od wizyty u lekarza i diagnozy zdrowia fizycznego. W przypadku omawianego uzależnienia u podłoża może tkwić problem, który rozpoczął nadmierne korzystanie z komputera czy Internetu. Z tego powodu warto również udać się do specjalisty, w celu oceny stanu psychicznego. Warto bowiem wiedzieć, że z nadmiernym korzystaniem z komputera współistnieją choroby natury psychicznej czy zaburzenia. Należą do nich na przykład:

  • depresja – osoby cierpiące na depresję mają istotną trudność z zaangażowaniem, bywa, że korzystanie z komputera jest jedną z niewielu wybieranych aktywności,
  • zaburzenia lękowe oraz fobie (np. fobia społeczna) – osoba wybiera kontakty przez sieć, ponieważ powodują one mniejszy lęk i są prostsze do skontrolowania (wiadomości można łatwo i szybko usunąć, użytkownik ma wiele czasu na przemyślenie treści, które dodaje),
  • skrajnie niska samoocena – sieć daje możliwość „wykreowania” innego obrazu siebie niż rzeczywisty, co może być źródłem satysfakcji, długotrwale jednak wzmacnia unikanie kontaktów w rzeczywistości.

Trudna sytuacja życiowa tj. na przykład doświadczanie przemocy w rodzinie, przemocy rówieśniczej, częstych kłótni, nadużyć, uzależnień osób bliskich również może sprzyjać uciekaniu w świat wirtualny, który wydaje się wówczas miejscem bezpiecznym. Strategia ta może być chwilowo skuteczna, ale długoterminowo nasila problem, ponieważ nie są podejmowane próby jego naprawienia.

Sposoby spędzania czasu w Internecie.

Młode osoby spędzają czas w Internecie na różny sposób, oto kilka przykładów.

  1.  Niektórzy poświęcają czas na gry online, które dają na przykład możliwość grania tysięcy osób w tym samym czasie (to tzw. Gry MMO – Massive Multiplayer Online Games). Najlepsi zawodnicy biorą udział w rozgrywkach i mistrzostwach śledzonych przez graczy z całego świata. Ryzyko, które zawarte jest w grach internetowych opiera się na zasadzie „aby osiągać satysfakcjonujące rezultaty, trzeba spędzić przy grze dużo czasu”. Upuszczenie gry na określony czas skutkuje bowiem spadkiem w rankingach.
  2. Kolejnym sposobem spędzania czasu jest udzielanie się lub przeglądanie portali społecznościowych. Umożliwiają one komunikację, dzielenie się zdjęciami, nagraniami, linkami czy śledzenie aktywności innych znajomych. Zagrożone są tutaj osoby, które mają problem z komunikacją interpersonalną, neurotyczne czy te osoby, których poczucie wartości jest niskie.
  3. Nierzadko młodzież przegląda Internet w celu znalezienia treści o charakterze seksualnym. Aktywność tego typu może być atrakcyjniejsza, ze względu na jej łatwą dostępność oraz anonimowość. Jednocześnie może być bardzo wciągająca i angażująca. Treści pornograficzne stanowią duże zagrożenie dla dzieci oraz młodzieży. W przypadku dzieci, których seksualność jest na etapie kształtowania, może powodować nabycie wypaczonej wiedzy dot. tej sfery życia oraz wpływać na poważne trudności z nawiązywaniem relacji intymnych w późniejszym czasie. W przypadku nastolatków przeglądanie treści o charakterze seksualnym może przyczynić się do podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych. Młodzież jest grupą szczególnie narażoną na nadmierne zaangażowanie w zachowania o charakterze seksualnym w sieci z powodu ciekawości związanej z dojrzewaniem (Delmonico i Griffin 2011).
  4. Kolejną aktywnością, która w Internecie angażuje młode osoby jest hazard online. Jest on dla nastolatków dużo bardziej dostępny niż hazard tradycyjny, a jest to spowodowane niewielką realną kontrolą wieku oraz możliwością grania bez dużego wkładu finansowego.

Przyczyny nadmiernego korzystania z sieci

Istnieje grupa czynników, która pozostaje w zależności z nadmiernym używaniem Internetu. Najczęściej wymieniane to:

  • depresja;
  • introwersja, neurotyzm, nadmierna wrażliwość, nieśmiałość;
  • współwystępowanie innych nałogów;
  • niska samoocena, przeżywanie niepewności, niskie poczucie sprawstwa;
  • nieodpowiednie strategie radzenia sobie ze stresem (Majchrzak 2010, Augustynek 2010).

Warto pamiętać, że okres nastoletni jest czasem, gdzie u młodej osoby kształtuje się własna indywidualna tożsamość. Internet jest miejscem, gdzie można łatwiej nawiązać kontakty, lepiej się zaprezentować i określić swoją tożsamość, łatwiej mieć osiągnięcia (Beard, 2011). Daje możliwość zaspokojenia wielu potrzeb nastolatków, dlatego jest przez nich tak często wybierany. Istotną rolę w życiu nastolatka odgrywa również grupa rówieśnicza, którą można łatwo znaleźć w sieci, bez konieczności wychodzenia z domu. Bycie częścią takiej grupy wydaje się nastolatkowi bardzo ważne, a czasem ważniejsze niż kontakty z rodziną. Młode osoby mają również nie w pełni wykształconą umiejętność przewidywania, a co za tym idzie większą skłonność do podejmowania zachowań tj. całonocne surfowanie po portalu Tik-Tok.

Sposoby radzenia sobie z nastolatkiem, który problemowo używa Internetu – co warto zrobić?

  • Nazwać problem. Porozmawiać z nastolatkiem i powiedzieć, co niepokojącego zauważamy. 
  • Zdiagnozować sytuacje trudne, w których dziecko „sięga” po Internet – wspólnie z dzieckiem warto poszukać alternatywy (np. działań, które dadzą podobnie dużo przyjemności lub pomogą odreagować trudne emocje).
  • Ustalić harmonogram dnia – zrównoważyć czas spędzany w sieci oraz poza.
  • Ustalić zasady oraz etapy ograniczania korzystania z Internetu – omówić z dzieckiem stopniowe ograniczenie czasu przed monitorem.
  • Nagradzać sukcesy w ograniczaniu czasu spędzanego w sieci.
  • Odłączyć Internet lub komputer, gdy dziecko korzysta z niego w sposób, który zagraża jego zdrowiu lub życiu (np. przyczynia się do zaniedbywania podstawowych potrzeb fizjologicznych, uniemożliwia funkcjonowanie w codziennym życiu).
  • Wyjaśnić dziecku przyczyny ograniczeń i/lub odłączenia Internetu. Rozmowy o tym, co się dzieje i dlaczego, są niezwykle istotne. Dziecko będzie się czuło bezpieczniej, gdy pozna nasze intencje.
  • Skontaktować się z profesjonalistą. (https://edukacja.fdds.pl/pluginfile.php/92252/mod_resource/content/2/nadmierne-korzystanie-z-komputera-i-internetu-przez-dzieci-i-mlodziez-FDDS12042017_broszura.pdf, dostęp: 15.10.2023).

BIBLIOGRAFIA:

  1. Augustynek A. (2010), Uzależnienie komputerowe. Diagnoza, rozpowszechnienie, terapia, Warszawa: Difin
  2. Beard K. W. (2011), Working with Adolscents Addicted to the Internet, w: Young K. S., Abreu N. de (ed.), Internet Addiction. A Handbook and Guide to Evaluation and Treatment, Hoboken: John Wiley and Sons
  3. Delmonico D. L., Griffin E.J. (2011), Cybersex Addiction and Compulsivity, w: Young K. S., Abreu N. de (ed.), Internet Addiction. A Handbook and Guide to Evaluation and Treatment, Hoboken: John Wiley and Sons
  4. Majchrzak P. (2010), Czynniki ryzyka uwikłania w sieć w świetle badań własnych, w: Majchrzak P, Ogińska-Bulik M., Uzależnienie od Internetu, Łódź: Wydawnictwo WSHE.
  5. Woronowicz B. (2009), Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia, Poznań/Warszawa: Parpamedia.
  6. https://edukacja.fdds.pl/pluginfile.php/92252/mod_resource/content/2/nadmierne-korzystanie-z-komputera-i-internetu-przez-dzieci-i-mlodziez-FDDS-12042017_broszura.pdf