Jak wspierać młodzież doświadczającą kryzysu?

Aleksandra Fiałek

Jak wspierać młodzież doświadczającą kryzysu?

            Czasami rozmawiając z innymi o kryzysie słyszę, że nigdy nie chcieliby go przeżyć. Myślę wtedy, że kryzysy są naturalną częścią naszego życia, wręcz nieuniknioną i każdy człowiek będzie przez nie przechodził. Według jednej z definicji, kryzys jest zdarzeniem lub sytuacją postrzeganą jako nieznośna, trudna, przekraczająca dostępne zasoby i mechanizmy radzenia sobie przez jednostkę (James, Gilliland, 2005). Umiejętności i sposoby radzenia sobie z kryzysami u większości nastolatków są mniej rozwinięte niż u osób dorosłych, dlatego wsparcie społeczne udzielane przez rodzinę lub specjalistów ma ogromne znaczenie dla pozytywnego poradzenia sobie z sytuacją trudną.

Dla młodych osób kryzysem mogą być: uzależnienia najbliższych, choroba lub śmierć ważnej osoby, konflikty w rodzinie, rozwód rodziców, przemoc fizyczna, przemoc seksualna, choroba własna, wykluczenie wśród rówieśników czy zakończenie relacji romantycznej. Przykładów można by podawać jeszcze wiele, ale ważniejszym wydaje się umiejętne rozpoznanie i pomoc w sytuacji trudnej.

Jak rozpoznać, że nastolatek przeżywa kryzys?

Należy wiedzieć, że młodzież znacznie częściej pokaże nam, że coś niepokojącego się dzieje, niż wprost powie. Warto więc zwracać uwagę na nagłe zmiany zachowania u naszego nastolatka. Sygnałami, które mogą wskazać przeżywanie kryzysu są:

– sięganie po używki (papierosy, alkohol, narkotyki),

– częste, nadmierne korzystanie z komputera lub telefonu,

– niechodzenie do szkoły, zaniedbywanie obowiązków związanych z edukacją,

– dolegliwości somatyczne (np. częste bóle głowy),

– samookaleczanie się,

– naruszanie zasad i norm,

– separowanie się,

– napady złości, agresja,

– napadowe objadanie się albo głodzenie.

Warto podkreślić, iż wyszczególnione sygnały mogą świadczyć o występowaniu kryzysu, ale mogą być spowodowane również przez inne czynniki (Liszewska, Spychalska-Waszek, Kamińska, 2021)

Jak możemy wspierać młodzież doświadczającą kryzysu?

Pierwszym krokiem jest stworzenie atmosfery otwartości, cierpliwości, zrozumienia oraz uważne, nieoceniające wysłuchanie. Spróbujmy okazać autentyczne zainteresowanie dla tego, co chce przekazać nam nastolatek oraz pomóżmy mu nazwać, to co może czuć w związku z daną sytuacją. Uważnie przyjmujmy odpowiedzi, akceptujmy pojawiające się uczucia. Postarajmy się nie reagować złością, gdy dziecko okazuje nawet silne emocje. Nie bójmy się pytać wprost o to, jak możemy pomóc oraz wykażmy uważność na sposoby radzenia sobie dziecka z emocjami. Nie zmuszajmy jednak do mówienia i nie dopytujmy o wszelkie szczegóły. Zapewnijmy nastolatka, że może liczyć na nasze wsparcie, że będziemy kiedy będzie potrzebował porozmawiać lub po prosto razem pobyć. Niepożądanym zachowaniem jest wpędzanie dziecka w poczucie winy albo wstydu, jak również na siłę hamowanie potrzeb, takich jak zasypianie przy zapalonym świetle. W niektórych przypadkach warto zmobilizować do pomocy wsparcie społeczne takie jak grupy wsparcia lub fundacje. Przykładem może być Fundacja „Dajemy Dzieciom Siłę”, która na swoich stronach oferuje materiały dla rodziców oraz nastolatków, jak również prowadzi bezpłatny telefon zaufania dla młodzieży. W rozmowie warto również zwracać uwagę na mocne strony nastolatka, na osiągnięcia oraz na sposoby, które w przeszłości okazywały się pomocne w sytuacjach trudnych. Pomocne może okazać się również wspólne poszukanie wartościowych książek z zakresu zdrowia psychicznego, których w obecnych czasach nie brakuje. Idąc z duchem czasu warto również poszukać podcastów, na przykład na platformie Spotify, które prowadzone są przez psychologów, psychoterapeutów czy psychiatrów. Warto również zachęcać dzieci do wspólnego spędzania czasu, nie tylko w domu, ale na przykład podczas wykonywanych wspólnych aktywności fizycznych. Chociaż kryzys to naturalny proces w życiu człowieka, warto pamiętać, że czasem potrzebne może okazać się wsparcie specjalisty – psychologa lub psychiatry.

Na koniec należy zaznaczyć, że warunkiem skutecznego pomagania jest dbanie o siebie – własne zdrowie psychiczne oraz fizyczne. Nie bez powodu, podczas awarii w samolocie najpierw maseczkę tlenową zakłada osoba dorosła, a potem zakładana jest ona dziecku. Jeśli nie zatroszczymy się o siebie, nasze umiejętności pomagania innym będą znacznie ograniczone.   

Bibliografia:

James, R.K., Gilliland, B.E. (2005). Crisis intervention strategies. Thomson Brooks Cole Publishing. Liszewska, N., Spychalska-Waszek, H., Kamińska, J. (2021). Dziecko w kryzysie. Instytut Terapii Poznawczo-Behawioralnej Natalia Liszewska